Przedstawiamy Państwu poniżej prawne podsumowanie roku 2015, a w nim:

• Nowelizacja Prawa energetycznego
• Ustawa o odnawialnych źródłach energii
• Nowelizacja ustawy o efektywności energetycznej
• Nowelizacja ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym
• Prawo restrukturyzacyjne
• Ustawa o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym
• Nowelizacja ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym
• Ustawa o wsparciu kredytobiorców znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej, którzy zaciągnęli kredyt mieszkaniowy
• Nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
• Nowelizacja Prawa bankowego
• Nowelizacja ustawy o podatku od towarów i usług
• Nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
• Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów 
• Nowelizacja Kodeksu pracy
• Nowelizacja ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi

Nowelizacja Prawa energetycznego

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1227/2011 z 25 października 2011 roku w sprawie integralności i przejrzystości hurtowego rynku energii (REMIT) nałożyło na uczestników hurtowych rynków energii elektrycznej i gazu ziemnego obowiązek  zarejestrowania się w rejestrze uczestników rynku utworzonym przez krajowy organ regulacyjny w celu raportowania transakcji i zleceń dotyczących produktów energetycznych sprzedawanych w obrocie hurtowym na zorganizowanych platformach obrotu (m.in. na Towarowej Giełdzie Energii S.A.).

Powyższe zostało wprowadzone w celu wykrywania i zapobiegania manipulacjom na hurtowych rynkach energii. System nadzoru zakłada podział zadań pomiędzy ACER (Agencję ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki) oraz krajowe organy regulacyjne. Zadaniem ACER jest gromadzenie danych transakcyjnych, informacji o funkcjonowaniu systemów energetycznych, prowadzenie monitoringu, wstępnej analizy i oceny zdarzeń mających miejsce na rynku. Wszelkie wykryte przez ACER potencjalne naruszenia będą przekazywane do krajowych organów regulacyjnych celem ich dalszej analizy, a w razie potwierdzenia nadużyć – nałożenia sankcji karnych.

Zmiany zostały wprowadzone do polskiego porządku prawnego nowelizacją ustawy Prawo energetycznego, która weszła w życie w dniu 30 października 2015 roku.

Ustawa o odnawialnych źródłach energii

W dniu 20 lutego 2015 roku została uchwalona ustawa o odnawialnych źródłach energii, która określa m.in. zasady i warunki wykonywania działalności w zakresie wytwarzania energii elektrycznej, ciepła, biogazu, biopłynów z odnawialnych źródeł energii oraz zasady wydawania gwarancji pochodzenia energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii. Ustawa wprowadza również aukcyjny system sprzedaży energii oraz system wsparcia dla producentów zielonej energii.

Pierwotnie ustawa o odnawialnych źródłach energii miała wejść wżycie w dniu 1 stycznia 2016 roku, jednak ustawą nowelizującą z dnia 29 grudnia 2015 roku termin wejścia w życie został przesunięty na dzień 1 lipca 2016 roku.

Nowelizacja ustawy o efektywności energetycznej

W wyniku nowelizacji ustawy o efektywności energetycznej (ustawa z dnia 29 grudnia 2015 roku o zmianie ustawy o efektywności energetycznej) przedłużono system wydawania certyfikatów efektywności energetycznej (tzw. białe certyfikaty) o jeden rok.

W następstwie wprowadzonych zmian ustawa o efektywności energetycznej obowiązuje
w większości do dnia 31 grudnia 2017 roku.

Nowelizacja ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym

Zgodnie z ustawą z dnia 28 listopada 2014 roku o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz niektórych innych ustaw do końca 2015 roku wszystkie spółki zarejestrowane w dawnych rejestrach handlowych miały obowiązek przerejestrowania się do Krajowego Rejestru Sądowego. Brak spełnienia ww. obowiązku skutkować będzie przejęciem ich majątku przez Skarb Państwa, który będzie odpowiadał za zobowiązania przejętych jednostek do wysokości nabytego mienia jedynie przez rok od nabycia mienia przez Skarb Państwa.

Sądy rejestrowe są uprawnione do rozwiązania i wykreślenia z rejestru tzw. „martwych podmiotów” bez konieczności przeprowadzania postępowania likwidacyjnego oraz odstąpienia od prowadzenia tzw. postępowania przymuszającego w sytuacji, gdy wyegzekwowanie obowiązków rejestrowych od podmiotu jest mało prawdopodobne.

Prawo restrukturyzacyjne

Nowe przepisy ustawy Prawo restrukturyzacyjne przewidują m.in., że przedsiębiorca znajdujący się w trudnej sytuacji finansowej – niewypłacalny lub zagrożony niewypłacalnością – będzie mógł wybrać procedurę naprawczą, mającą umożliwić zmianę struktury majątku, zobowiązań przedsiębiorcy i zatrudnienia w celu pozostawienia przedsiębiorstwa w obrocie gospodarczym.

Ustawa zakłada też wprowadzenie dodatkowych gwarancji poszanowania praw wierzycieli na każdym etapie postępowania restrukturyzacyjnego. W myśl ustawy wierzyciele będą mieli wpływ na przebieg postępowania. Będą mogli m.in. domagać się zwołania rady wierzycieli przez sędziego-komisarza. Uchwalone przez Sejm przepisy przewidują ponadto utworzenie internetowego Centralnego Rejestru Restrukturyzacji i Upadłości (CRRU), który będzie zawierał m.in. wyszukiwarkę prowadzonych spraw upadłościowych, wykaz syndyków
i biegłych. Korzystanie z rejestru będzie bezpłatne. W rejestrze znajdą się także wzory pism
i formularzy, wymaganych w trakcie postępowania. Administratorem systemu będzie Minister Sprawiedliwości. W nowej ustawie zawarte zostały również m.in. regulacje określające przebieg odrębnych postępowań restrukturyzacyjnych, w tym m.in. wobec deweloperów, emitentów obligacji oraz banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych.

Nowe przepisy weszły w życie z dniem 1 stycznia 2016 roku, z wyjątkiem regulacji dotyczących Centralnego Rejestru Restrukturyzacji i Upadłości, które zaczną obowiązywać od 1 lutego 2018 roku.

Ustawa o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym

Podstawowym celem ustawy jest podwyższenie poziomu ochrony osób korzystających
z usług finansowych poprzez unormowanie trybu i terminów rozpatrywania przez podmioty rynku finansowego składanych przez ich klientów reklamacji. Ustawa przewiduje ponadto powołanie instytucji Rzecznika Finansowego, którego celem będzie działanie na rzecz ochrony klientów podmiotów rynku finansowego.

Ustawa dotyczy reklamacji składanych przez osoby fizyczne – także w związku z prowadzoną przez nie działalnością zawodową bądź gospodarczą – które są klientami instytucji finansowych (np. banków, banków spółdzielczych, SKOK-ów) oraz instytucji pożyczkowych.

Zgodnie z przyjętymi regulacjami reklamacja składana przez osoby fizyczne będzie mogła być złożona w każdej jednostce podmiotu rynku finansowego obsługującej klientów w formie pisemnej oraz ustnie albo osobiście albo w formie elektronicznej. Gdy klient złoży reklamację, instytucja finansowa będzie miała obowiązek rozpatrzenia złożonej reklamacji
i odpowiedzenia na nią na piśmie. Odpowiedź będzie musiała zawierać m.in. uzasadnienie
i wyczerpującą informację na temat stanowiska podmiotu finansowego oraz wskazanie osoby udzielającej odpowiedzi. W przypadku nieuwzględnienia ewentualnych roszczeń klienta, instytucja będzie miała obowiązek poinformowania go o możliwości i sposobie odwołania się od stanowiska zawartego w odpowiedzi na reklamację.

Ustawa weszła w życie częściowo w dniu 11 września 2015 roku, a całość zmian obowiązuje od 1 stycznia 2016 roku.

Nowelizacja ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym

Celem nowelizacji jest zwiększenie poziomu ochrony konsumentów korzystających z usług finansowych firm udzielających kredytów konsumenckich, które nie są objęte obowiązkiem uzyskania zezwolenia KNF na prowadzenie tego rodzaju działalności oraz eliminowanie oszustów na rynku finansowym.

Nowe regulacje przewidują, że firmy pożyczkowe będą mogły prowadzić działalność wyłącznie w formie spółki akcyjnej bądź spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Minimalny kapitał zakładowy takiego podmiotu będzie musiał wynosić 200 tys. zł i być pokryty wyłącznie wkładem pieniężnym.

W ustawie określono również maksymalną wysokość odsetek za opóźnienie w spłacie pożyczki: w skali roku nie będą mogły one przekroczyć sześciokrotności wysokości stopy lombardowej NBP. Wprowadzono też definicję kosztów pozaodsetkowych, za które będą uważane wszystkie koszty związane z kredytem, z wyjątkiem odsetek. Wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu ma być obliczana w zależności m.in. od czasu, na jaki została zaciągnięta pożyczka oraz jej wielkości, na podstawie specjalnego wzoru. Osoby korzystające z usług firm pożyczkowych będą miały też prawo do zwrotu kredytu bez odsetek w przypadku, gdy kredytodawca przekroczy ustawowy limit kosztów pozaodsetkowych.

Nowe regulacje mają ponadto umożliwić KNF prowadzenie postępowań wyjaśniających wobec tych podmiotów, co do których Komisja nabierze wątpliwości. Wprowadzane zmiany mają też pozwolić na efektywniejszą współpracę nadzorcy z prokuraturą.

Ustawa weszła w życie w większości w dniu 11 października 2015 roku, pozostała część  projektowych zmian zacznie obowiązywać od kwietnia, maja i października 2016 roku.

Ustawa o wsparciu kredytobiorców znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej, którzy zaciągnęli kredyt mieszkaniowy

Celem ustawy jest zapewnienie wsparcia finansowego kredytobiorcom, którzy na skutek obiektywnych okoliczności znaleźli się w trudnej sytuacji finansowej, a jednocześnie są zobowiązani do spłaty rat kredytu mieszkaniowego stanowiących znaczne obciążenie dla ich domowych budżetów. Ustawa obejmuje swym zakresem kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyt mieszkaniowy na zakup lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego.

Ustawa zakłada pomoc w spłacaniu zaciągniętych kredytów mieszkaniowych, która wynosić będzie maksymalnie 1500 zł miesięcznie przez maksymalnie okres 18 miesięcy. Pomoc będzie zwrotna, ale nieoprocentowana.

Ustawa wejdzie w życie dniu 19 lutego 2016 roku.

Nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie

Nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz niektórych innych ustaw miała na celu udoskonalenie dotychczasowych regulacji, którą tworzą warunki do efektywniejszego współdziałania organizacji pozarządowych z organami administracji publicznej przez wzmacnianie instytucji, zasad i form dialogu obywatelskiego, zwiększenia racjonalności społecznej i ekonomicznej realizacji zadań publicznych służących rozwojowi, zarówno na poziomie lokalnym, jak i makrospołecznym.

Przejawem powyższego jest wprowadzenie zakazu tworzenia programów komputerowych do składania zeznań podatkowych, w których wpisany jest konkretny numer KRS do odpisu 1 % oraz wprowadzenie możliwości zlecania zadań w formie tzw. regrantingu polegającego na przekazaniu otrzymanej przez organizację pozarządową lub podmiot kościelny dotacji za wiedzą i zgodą organu, który udzielił dotacji innym organizacjom w celu realizacji zadania publicznego. Nowelizacja rozszerzyła również katalog zadań publicznych, w ramach którego może być prowadzona działalność pożytku publicznego o sferę działalności na rzecz integracji cudzoziemców oraz na rzecz dzieci i młodzieży oraz uzupełniła sferę pożytku publicznego
o działania z zakresu udzielania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Ustawa weszła w życie w większości w dniu 9 listopada 2015 roku.

Nowelizacja Prawa bankowego

W dniu 27 listopada 2015 roku weszła w życie nowelizacja ustawy Prawo bankowe, która uchyla przepisy przewidujące możliwość wystawiania przez banki bankowego tytułu egzekucyjnego. Nowelizacja była skutkiem wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który wskazał, że dotychczasowe regulacje naruszały konstytucyjną zasadę równości.

Nowelizacja ustawy o podatku od towarów i usług

W dniu 1 lipca 2015 roku weszło w życie wiele zmian w regulacjach dotyczących VAT, których celem jest ograniczenie nadużyć związanych z jego odliczaniem, w szczególności wyłudzeń
i przypadków unikania opodatkowania. Konsekwencją zmian jest objęcie nowych towarów (np. złoto, kolejne wyroby ze stali, telefony komórkowe, laptopy, tablety i konsole do gier, nieobrobione plastycznie półprodukty z metali nieżelaznych – aluminium, ołowiu i cynku) procedurą odwrotnego obciążenia, która umożliwia przeniesienie obowiązku rozliczenia podatku z dostawcy na nabywcę. Doprecyzowane zostały też regulacje dotyczące tzw. ulgi na złe długi.

Nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych

Ustawa o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje,
że  przychody osób zatrudnionych w spółkach w których Skarb Państwa (lub jednostka samorządu terytorialnego, związek jednostek samorządu terytorialnego, państwowa osoba prawna lub komunalna osoba prawna) dysponują bezpośrednio lub pośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu zostaną opodatkowane zryczałtowaną stawką podatku w wysokości 70 %. Przychodami, które mają zostać opodatkowane w sposób określony powyżej są odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji,
a także odprawy lub odszkodowania (z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę lub umowy o świadczenie usług zarządzania lub jej rozwiązania przed upływem terminu na który została zawarta).

Według pomysłodawców projektowane zmiany mają zmierzać do przeciwdziałania patologiom polegającym na przyznawaniu wyjątkowo wysokich odpraw oraz odszkodowań
z tytułu zakazu konkurencji członkom zarządów spółek z udziałem Skarbu Państwa. Celem wysokiego opodatkowania ponad rozsądne minimum jest wpłynięcie na zachowania stron takich kontraktów i dostosowanie wysokości odpraw i odszkodowań do rozsądnych
i uczciwych standardów.

Zmiany weszły wejść w życie w dniu 1 stycznia 2016 roku.

Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów 

Wprowadzona nowelizacja, stanowiąc wynik analiz organizacji konsumenckich, Ministra Finansów, Ministra Sprawiedliwości oraz Prezesa UOKiK, miała być odpowiedzią na problemy konsumentów na różnych rynkach. Przeprowadzone analizy wykazały bowiem,
że konsumenci na rynku usług finansowych są niedostatecznie chronieni.

Wobec powyższego nowelizacja wprowadzała m.in. przyspieszony tryb odwołań oraz wprowadziła instytucję tajemniczego klienta w celu uzyskania dowodów w postępowaniu w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Istotnym novum jest również możliwość przyznania Prezesowi UOKiK możliwości wyrażenia swojego poglądu w indywidualnej sprawie przed sądem powszechnym, jeśli przemawia za tym interes publiczny, co pozwoli  Prezesowi UOKiK dzielić się z sądami wiedzą i dorobkiem orzeczniczym z zakresu prawa ochrony konkurencji i konsumentów, co umożliwi sądowi wszechstronne rozpoznanie sprawy. Dodatkowo wprowadzono nowy model kontroli postanowień wzorców umów. Od tej pory Prezes UOKiK w decyzji administracyjnej będzie rozstrzygał o niedozwolonym charakterze postanowienia wzorca umowy i zakazywał jego dalszego wykorzystywania.

Ustawa weszła w życie w większości  w dniu 17 kwietnia 2016 roku.

Nowelizacja Kodeksu pracy

W dniu 22 lutego 2016 roku wchodzą w życie zmiany w Kodeksie pracy, które zrewolucjonizują zasady zawierania umów o pracę na czas określony. Celem ustawy nowelizującej jest bowiem ograniczenie nieuzasadnionego wykorzystywania umów o pracę na czas określony.

Po wejściu w życie zmian w Kodeksie pracy będą przewidziane tylko trzy rodzaje umów: umowa o pracę na czas nieokreślony, na czas określony i na okres próbny. Nie będzie już umów na czas wykonywania określonej pracy. Zmienione przepisy przewidują również możliwość zawarcia maksymalnie trzech umów o pracę na czas określony i jednocześnie, zarówno żadna z tych pojedynczych umów jak i umowy łącznie nie będą mogły być zawarte na czas dłuższy niż 33 miesiące. Czwarta umowa lub umowa po przekroczeniu 33 miesięcy będzie z mocy prawa umową o pracę na czas nieokreślony. W miejsce dotychczasowej umowy na czas wykonywania określonej pracy, znowelizowany kodeks pracy przewiduje szczególny rodzaj umów na czas określony, do których nie będą miały zastosowania zasady wskazane wyżej.

Nowelizacja Kodeksu pracy zakłada również ujednolicenie okresów wypowiedzenia umów zawartych na czas określony oraz umów zawartych na czas nieokreślony. Okres wypowiedzenia tych umów będzie jednolity i uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy (sumy okresów zatrudnienia niezależnie od przerw pomiędzy poszczególnymi okresami).

Nowelizacja ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi

Nowelizacja ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi weszła
w życie w dniu 15 sierpnia 2015 roku. Celem zmian było usprawnienie, uproszczenie
i zapewnienie szybkości postępowania oraz wyeliminowanie rozbieżności w obecnym orzecznictwie sądowym dotyczącym wykładni przepisów proceduralnych.

Zmiany koncentrują się głównie wokół umożliwienia sądom administracyjnym orzekania merytorycznego. Sąd może zobowiązać organ do wydania w określonym terminie decyzji lub postanowienia, wskazując sposób załatwienia sprawy lub jej rozstrzygnięcie, jeżeli jest to uzasadnione okolicznościami sprawy, a rozstrzygnięcia nie pozostawiono uznaniu organu. Natomiast w przypadku niewykonania powyższego przez organ, strona może wnieść skargę, żądając wydania orzeczenia stwierdzającego istnienie albo nieistnienie uprawnienia lub obowiązku. Wówczas to sąd administracyjny wyda orzeczenie w tym przedmiocie. Wprowadzono również uprawnienia samokontrolne sądu I instancji umożliwiające uwzględnianie skarg kasacyjnych, rozszerzono kompetencje orzecznicze referendarzy sądowych oraz zakres spraw, które mogą być rozpoznawane w trybie uproszczonym.

Marta Żamojda, aplikant radcowski