Coraz częściej zdarza się,  że podmioty obrotu gospodarczego we wzajemnych relacjach sięgają po umowy opcji bądź tzw. klauzule opcyjne.

Istotą przywołanych mechanizmów jest nadanie jednej ze stron umowy uprawnienia do nabycia bądź sprzedaży jej przedmiotu – tzw. instrumentu bazowego (m.in. metale szlachetne, surowce, akcje, waluty ale także udziały w spółkach z o.o.), po z góry określonej cenie (tzw. cena wykonania), powiększonej o cenę opcji (premię), w określonym terminie (termin wygaśnięcia).

Wobec powyższego, jako elementy omawianej umowy wskazać można:

– strony opcji oznaczone jako posiadacz opcji (a więc osoba uprawniona do jej wykonania) oraz wystawiający opcję (a więc osoba zobowiązana do jej wykonania),

– instrument bazowy,

– rodzaj opcji (put – opcja sprzedaży, bądź call – opcja kupna – obie omówione poniżej),

– cena instrumentu bazowego (odpowiadająca najczęściej jego wartości rynkowej),

– cena opcji, inaczej premia (cena uprawnienia wynikającego z opcji, uwzględniająca zmianę wartości rynkowej instrumentu bazowego),

– data wygaśnięcia opcji lub termin wykonania opcji (ograniczenia czasowe opcji, datą wygaśnięcia, nazywamy datę, po upływie której opcja nie może zostać wykonana; rozwiązaniem bardziej restrykcyjnym jest termin wykonania opcji – ogranicza on bowiem uprawnienie, do możliwości jego wykonania tylko w określonej dacie).

Opcje call i put, to dwa alternatywne sposoby na ukształtowanie prawa posiadacza opcji. Pierwszą z nich, nazywamy opcję, w której gwarantuje się posiadaczowi możliwość nabycia w przyszłości od wystawcy instrumentu bazowego. Z kolei istotą opcji put jest zagwarantowanie posiadaczowi możliwości sprzedaży instrumentu, wystawcy opcji.

Mimo, iż omawiana umowa występuje w praktyce krajowego obrotu gospodarczego, nie znajduje ona w nim swojego źródła. Tym samym, występując jako umowa nienazwana, nie jest uregulowana w przepisach krajowych. Wiąże się to z koniecznością odpowiedniego zastosowania przepisów prawa krajowego, w celu zapewnienia efektywnego wykonania uprawnień oraz usunięcia wątpliwości interpretacyjnych, w tym na gruncie właściwego opodatkowania takich czynności prawnych.

Wobec powyższego, do omawianych rozwiązań, stosuje się przepisy regulujące umowę przedwstępną, bądź ofertę. W obu przywołanych przypadkach pamiętać należy o zachowaniu odpowiedniej treści i formy umowy (takie umowy powinny zawierać istotne elementy umowy sprzedaży a ponadto, zostać sporządzone w formie, przewidzianej dla obrotu określonym instrumentem). Drugą z niezwykle istotnych kwestii, jest zabezpieczenie wykonania takiej umowy. Najczęstszym sposobem jest zastosowanie nieodwołalności oferty (przy czym należy mieć na względzie rozsądny okres związania nią) bądź udzielenie pełnomocnictwa, do złożenia przez drugą stronę określonego oświadczenia woli.

Powyższe rozwiązania, nie tylko pomogą w zapewnieniu efektywności zastosowanej umowy, ale także uchronią jej strony przed wątpliwościami na tle podatkowym, w szczególności w kwestii objęcia jej podatkiem od czynności cywilnoprawnych, którym to zarówno oferta jak i umowa przedwstępna nie są objęte.

Piotr Wojdył, aplikant radcowski