Na pytanie czytelnika portalu praca.trojmiasto.pl odpowiada mec. Marcin Muza, radca prawny, młodszy partner Kancelarii MGS.

Pytanie czytelnika:

„Pracuję w systemie zmianowym, który jest np. w okresie od  1 do 11 listopada pracuję: 1 i 2 listopada w godz. 8:00- 20:00, 3.11 wolne, 4.11 w godz. 6:00 -18:00, 5.11 w godz.18:00 – 6:00, 6 i 7.11 wolne, 8.11 w godz. 5:00 -17:00, 9.11 w godz. 18:00 -6:00, 10 i 11.11 wolne, 12.11 w godz. 6:00-18:00 itd. Czy pracownikowi zmianowemu, który nie pracuje 11.11 nie przysługuje ustawowy dzień wolny w innym terminie? Jak wygląda kwestia urlopu? Ile przysługuje mi dni/ zmian w ciągu roku? W jednym roku trzeba zaplanować 20 dni w innym 23?”

Odpowiedź:

Na wstępie pragnę zaznaczyć, że wskazany przez czytelnika „system zmianowy” polega na wykonywaniu pracy według ustalonego rozkładu czasu pracy przewidującego zmianę pory jej wykonywania przez poszczególnych pracowników po upływie określonej liczby godzin, dni lub tygodni. Praca zmianowa nie jest zatem odrębnym systemem pracy, a jedynie sposobem organizacji czasu pracy i jest dopuszczalna w każdym z przyjętych przez pracodawcę systemów. Umożliwia to pracodawcom stosowanie takiej organizacji pracy gdy tylko uznają to za uzasadnione lub korzystne ze względu na funkcjonowanie zakładu pracy. Praca zmianowa jest nieodłącznym elementem organizacji czasu pracy przy pracach w ruchu ciągłym oraz przy pracach, które nie mogą być wstrzymane ze względu na technologię lub konieczność ciągłego zaspokajania potrzeb ludności. W praktyce spotyka się najczęściej pracę zmianową w systemie podstawowym (wówczas występują trzy zmiany po osiem godzin) lub w systemie równoważnym (gdzie często funkcjonują dwie zmiany po dwanaście godzin). Z uwagi na wskazane przez czytelnika godziny czasu pracy na poszczególnych zmianach w jego przypadku mamy zapewne do czynienia z systemem równoważnego czasu pracy. Polega on, w skrócie, na wydłużaniu czasu pracy w danym dniu czy tygodniu, na rzecz skrócenia czasu pracy w innym dniu lub tygodniu albo udzieleniu dni wolnych od pracy. W systemie tym czas pracy jest ustalany tak, aby w okresie rozliczeniowym (najczęściej wynoszącym miesiąc) jego dopuszczalny wymiar nie był przekroczony.

Odnosząc się do postawionych przez czytelnika pytań wskazać należy, że niezależnie od przyjętego sytemu pracy, gdy w zakładzie pracy funkcjonuje praca zmianowa dopuszczalna jest jednocześnie praca w niedziele i święta. Wynika to wprost z art. 151(10) Kodeksu pracy.

Co do zasady, za pracę w niedzielę przysługuje pracownikowi dzień wolny w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po tej niedzieli, a jeśli nie jest to możliwe, do końca okresu rozliczeniowego. Natomiast za pracę w  święto przysługuje dzień wolny do odebrania w ciągu okresu rozliczeniowego. W przypadku czytelnika ten dzień wolny został zapewne uwzględniony w  przygotowanym dla niego harmonogramie. Zgodnie bowiem z przepisami prawa pracy pracodawca w każdym okresie rozliczeniowym winien sporządzić indywidualny harmonogram dla każdego pracownika, z uwzględnieniem godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy w każdym dniu oraz dni wolnych. Konieczne jest w tym wypadku rozróżnienie z jakiego tytułu dane dni są wolne. Możliwości są następujące:

• z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy,
• w zamian za pracę w niedzielę lub święto
• z powodu przekroczenia dobowej normy w innym dniu.

Pracownikowi należy zapewnić w okresie rozliczeniowym liczbę dni wolnych odpowiadającą  co najmniej liczbie niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy przypadającym w tym okresie. Przyjęty dla niego harmonogram winien to uwzględniać.

W przypadku pracowników, dla których przyjęty jest jednomiesięczny okres rozliczeniowy wymiar czasu pracy w listopadzie wynosi 160 godzin [(40 godz. × 4 tyg.) + (8 godz. × 2 dni) – (8 godz. × 2 święta)]. Aby zweryfikować czy w tym miesiącu czytelnik nie przekroczył wymiaru czasu pracy (a tym samym czy nie pracował w godzinach nadliczbowych) musi zliczyć wszystkie przewidziane w harmonogramie godziny i odjąć je od 160.

Odnosząc się do drugiego z postawionych przez czytelnika pytań wskazać należy, że każdy pracownik ma prawo do corocznego urlopu wypoczynkowego, którego wymiar zależy od ogólnego okresu zatrudnienia. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy przy zatrudnieniu krótszym niż 10 lat wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi 20 dni, zaś przy zatrudnieniu wynoszącym 10 lat i więcej obowiązuje wymiar 26 dni urlopu.

Urlopu udziela się pracownikowi w dni, które są dla niego dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasy pracy pracownika w danym dniu. Mając na uwadze powyższe uregulowania pracownicy o stażu pracy poniżej 10 lat mają prawo do 160 godzin urlopu wypoczynkowego w roku, zaś pracownicy o stażu wynoszącym co najmniej 10 lat do 208 godzin. W jaki sposób ta „pula urlopowa” zostanie wykorzysta zależy od wniosku urlopowego pracownika, rozkładu czasu pracy oraz decyzji pracodawcy o udzieleniu urlopu.

PRZYKŁAD:

Pracownik zatrudniony na pełny etat w systemie równoważnym korzystał w dniach od 6 do 8 listopada 2017 roku z trzech dni wolnych od pracy. Harmonogram przewidywał, że w tych dniach pracownik 6 i 7 listopada ma wolne zaś 8 listopada pracuje 12 godzin. Posiada on staż uprawniający go do 26 dni urlopu i w bieżącym roku nie korzystał jeszcze z urlopu. Rozliczenie wykorzystanego przez pracownika urlopu:

26 dni × 8 godz. = 208 godz.,

208 godz. – 12 godz. = 196 godz.

Pracownik w 2017 roku ma do wykorzystania jeszcze 196 godz. urlopu.

Zaznaczyć należy, że z opisanych powyżej przyczyn nie jest możliwe określenie z góry ile dni urlopu będzie mu przysługiwało w ciągu roku. Jest to bowiem uzależnione od rozkładu czasu pracy w okresie w jakim urlop będzie udzielany.

Marcin Muza, radca prawny, młodszy partner

Artykuł możecie Państwo znaleźć pod linkiem: https://praca.trojmiasto.pl/Jak-liczyc-dni-urlopowe-podczas-pracy-zmianowej-n119039.html