Podsumowanie prawne kwietnia 2019r. obejmuje następujące zagadnienia:

PRAWO ENERGETYCZNE

Nowy wykaz odbiorców przemysłowych

Koordynator ds. negocjacji podsumował swoją działalność w 2018 roku

OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH

Ustawa sektorowa dotycząca RODO z podpisem Prezydenta

PRAWO PRACY

Dostosowanie przepisów prawa pracy do RODO

PRAWO GOSPODARCZE

Elektroniczny Sąd Polubowny „Ultima Ratio” rozstrzygnie spory pomiędzy przedsiębiorcami

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE

e-faktury obowiązkowe

PRAWO ADMINISTRACYJNE

Nowelizacja ustawy o ewidencji ludności

Nowe przepisy o dostępności stron podmiotów publicznych

Projekt nowelizacji przepisów o Karcie Polaka

ORZECZNICTWO

Przewlekłość postępowania w ocenie Sądu Najwyższego  – postanowienie z dnia 27 marca 2019 r.

Przyczynienie się do zaistnienia szkody obniża kwotę dochodzoną pozwem, a nie zasądzoną wyrokiem

Odszkodowanie należy się nawet za nienaprawione i sprzedane auto

– – –

PRAWO ENERGETYCZNE

Nowy wykaz odbiorców przemysłowych

W ostatnich dniach kwietnia Prezes URE opublikował ujednolicony wykaz odbiorców przemysłowych, którzy złożyli oświadczenia, warunkujące uzyskanie takiego statusu – zgodnie z ustawą o odnawialnych źródłach energii. Wykaz obejmuje łącznie 338 podmiotów.

Koordynator ds. negocjacji podsumował swoją działalność w 2018 roku

W kwietniu na stronie internetowej URE opublikowano sprawozdanie z działalności Koordynatora ds. negocjacji w 2018 roku. Koordynator umożliwia skorzystanie konsumentom z pozasądowej formy rozwiązywania sporu z przedsiębiorstwem energetycznym.

Zgodnie z opublikowanym sprawozdaniem w 2018 roku do Koordynatora wpłynęło 620 spraw, z czego spełniających kryteria pozwalające na zakwalifikowanie pisma konsumenta jako wniosek i wszczęcie na jego podstawie postępowania było 469. Przeszło 85% (401 z 469) wniosków dotyczyło rynku energii elektrycznej, a niespełna 15% (68 z 469) rynku paliw gazowych.

Najczęściej przedmiotem sporu były kwestie dotyczące rozliczeń z przedsiębiorstwem energetycznym lub wprowadzenia konsumenta w błąd przy podpisywaniu umowy z przedsiębiorstwem energetycznym.

Nieco ponad 24% (115 ze 469) postępowań, którym nadano bieg w 2018 roku, zakończono przed osiągnięciem wyniku, z uwagi na brak zgody przedsiębiorstwa energetycznego na udział w postępowaniu. Strony doszły do porozumienia w 185 przypadkach. Średni czas trwania postępowania zakończonego protokołem w 2018 roku wyniósł 90 dni.

OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH

Ustawa sektorowa dotycząca RODO z podpisem Prezydenta

W kwietniu Prezydent podpisał obszerną nowelizację 162 ustaw, której celem jest dostosowanie przepisów poszczególnych ustaw do regulacji RODO.  Zmiany prowadzą do usunięcia przepisów, które są niezgodne z RODO oraz takich, które powielają rozwiązania zawarte w rozporządzeniu unijnym. Ustawa wprowadza modyfikuje regulacje prawne dotyczące między innymi sektorów: ubezpieczeniowego, bankowego, zdrowa, pracy i polityki społecznej, środowiska, przedsiębiorczości i rozwoju, a także infrastruktury.

Ustawa w zasadniczej mierze weszła w życie 4 maja 2019 roku.

PRAWO PRACY

Dostosowanie przepisów prawa pracy do RODO

Dnia 4 maja 2019 roku weszły w życie zmiany w Kodeksie pracy, które mają na celu dostosowanie brzmienia obowiązujących przepisów do RODO, wprowadzającego przesłankę istnienia „obowiązku prawnego” jako podstawy przetwarzania danych osobowych.

Nowa regulacja przewiduje, że pracodawca jest zobowiązany do żądania od osoby ubiegającej się o zatrudnienie podania danych osobowych obejmujących:

1) imię (imiona) i nazwisko;

2) datę urodzenia;

3) dane kontaktowe wskazane przez taką osobę;

4) wykształcenie;

5) kwalifikacje zawodowe;

6) przebieg dotychczasowego zatrudnienia.

Z dotychczasowego katalogu zostały zatem usunięte dane w postaci imion rodziców, a miejsce zamieszkania zastąpiono danymi kontaktowymi wskazanymi przez kandydata.

Ponadto, co również jest nowością, żądanie podania danych osobowych wskazanych w pkt 4-6 powyżej może mieć miejsce wyłącznie, jeśli jest to niezbędne do wykonywania pracy określonego rodzaju lub na określonym stanowisku – pracodawca musi ocenić czy wszystkie z gromadzonych danych konieczne są do celu, jakim jest zatrudnienie określonej osoby. Zdaniem ustawodawcy nie każdy stosunek pracy uzasadnia bowiem gromadzenie informacji o wykształceniu, kwalifikacjach zawodowych lub przebiegu dotychczasowego zatrudnienia osoby ubiegającej się o zatrudnienie. Ma to służyć pełnej realizacji przewidzianej w RODO zasady minimalizacji zakresu przetwarzanych danych.

Inne niż wskazane powyżej dane osobowe będą mogły być przetwarzane m. in. gdy będzie to niezbędne do wypełniania odrębnego obowiązku pracodawcy nałożonego przepisem prawa.

Gromadzenie danych osobowych osoby ubiegającej się o zatrudnienie lub pracownika możliwe będzie również na podstawie zgody. Zgodnie z nowymi regulacjami pracodawca nie będzie miał możliwości przetwarzania danych osobowych dotyczących wyroków skazujących i naruszeń prawa), co oznacza, że tego rodzaju dane będą mogły być przetwarzane tylko, gdy konkretny przepis prawa będzie przewidywać obowiązek ich żądania przez pracodawcę lub obowiązek ich udostępnienia przez osobę ubiegającą się o zatrudnienie lub pracownika.

PRAWO GOSPODARCZE

Elektroniczny Sąd Polubowny „Ultima Ratio” rozstrzygnie spory pomiędzy przedsiębiorcami

Stowarzyszenie Notariuszy podpisało porozumienie z Ministrem Cyfryzacji w przedmiocie utworzenia Elektronicznego Sądu Polubownego „Ultima Ratio”, który rozstrzygać ma spory pomiędzy przedsiębiorcami. W ramach umowy sąd utworzony przy tym Stowarzyszeniu, będzie mógł korzystać z profilu zaufanego, podpisu kwalifikowanego oraz e-dowodów tożsamości. Rozpoczął on swoją działalność 25 kwietnia i jest to pierwszy, elektroniczny sąd, który prowadząc arbitraż gospodarczy ma korzystać z takiego rozwiązania.

Działania podjęte w ramach projektu utworzenia elektronicznego sądu polubownego wpisują się realizację Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju przyjętej w 2017 roku. – Projektem strategicznym w tym zakresie jest zapewnienie dostępu obywateli do właściwie zorganizowanego wymiaru sprawiedliwości. Ważna więc jest poprawa funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości i instytucji wpływających na jego kształt, m. in poprzez sprawne i szybkie rozstrzyganie sporów, a więc w sposób umożliwiający realizację w większym stopniu postulatu dostępu obywateli do wymiaru sprawiedliwości – mówi zastępca dyrektora Departamentu Systemów Państwowych z Ministerstwa Cyfryzacji Anna Weber. Z tego właśnie powodu zdecydowano o udostępnieniu Stowarzyszeniu Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej możliwości podłączenia Elektronicznego Sądu Polubownego „Ultima Ratio” do Węzła Krajowego i wykorzystania środków identyfikacji, w tym profilu zaufanego.

Warto zauważyć, że przedmiotowy sąd to zupełna nowość w polskich realiach prawnych – nie posiada budynku, jest wyłącznie internetowy, a pozew można złożyć w bardzo krótkim czasie od momentu zalogowania się do systemu informatycznego.

Zadeklarowano, że nowy sąd będzie mógł rozpatrzeć kilka tysięcy spraw miesięczne, a wyroki będą wydawane przez notariuszy w ciągu trzech tygodni.

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE

e-faktury obowiązkowe

Od dnia 18 kwietnia 2019 weszły w życie przepisy ustawy o elektronicznym fakturowaniu w zamówieniach publicznych, koncesjach na roboty budowlane lub usługi oraz partnerstwie publiczno-prywatnym. Nakładają one na zamawiających obowiązek odbierania faktur elektronicznych za pośrednictwem dedykowanej platformy elektronicznego fakturowania w momencie, gdy wykonawca wysłał ustrukturyzowaną fakturę za pośrednictwem tej platformy.

Obowiązek elektronicznego fakturowania obowiązuje od:

• od 18 kwietnia 2019 r. – zamówień publicznych o wartości równej lub powyżej 30 000 euro;
• od 1 sierpnia 2019 r. –  zamówień publicznych o wartości mniejszej niż 30 000 euro.

Powyższy obowiązek nie będzie miał zastosowania do:

• zamówień publicznych objętych klauzulą ochrony informacji niejawnych lub dotyczących produkcji lub handlu bronią, amunicją lub materiałami wojennymi;
• międzynarodowych umów koncesji, zawieranych między Rzeczpospolitą Polską a krajami Unii Europejskiej lub organizacją międzynarodową;
• postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, postępowań o zawarcie umowy koncesji, wszczętych przed dniem 18 kwietnia 2019 roku i do umów zawartych w wyniku takich postępowań.

Platforma Elektronicznego Fakturowania dostępna jest pod adresem https://efaktura.gov.pl/

PRAWO ADMINISTRACYJNE

Nowelizacja ustawy o ewidencji ludności

Prezydent podpisał w kwietniu nowelizację ustawy o ewidencji ludności, która zakłada zmianę podmiotu udostępniającego dane z rejestru PESEL. Po wejściu w życie przedmiotowej nowelizacji gminy nie będą udostępniać już tylko danych z lokalnych rejestrów, ale również z rejestru centralnego. Na gruncie obecnie obowiązujących regulacji udostępnianie danych osobowo-adresowych na poziomie centralnym odbywa się poprzez ministra spraw wewnętrznych i administracji z ogólnokrajowego rejestru PESEL, podczas gdy na poziomie lokalnym odbywa się ono poprzez organy gminy z rejestru mieszkańców. Dane, które są zawarte w takim rejestrze lokalnym, stanowią część centralnego rejestru PESEL, jednak dany organ (tj. wójt, burmistrz, prezydent miasta) może udostępniać dane dotyczące jedynie osoby zameldowanej na terenie gminy, do której został skierowany wniosek.

Po wejściu w życie nowelizacji  organy gmin będą posiadały ustawową kompetencję do udostępniania danych jednostkowych z ogólnokrajowego rejestru PESEL, a tym samym wniosek o ich udostępnienie będzie można złożyć w dowolnym, jednym organie gminy. Minister będzie już rozpatrywał jedynie wnioski złożone do niego przed dniem wejścia w życie nowelizacji ustawy.

Nowe przepisy o dostępności stron podmiotów publicznych

W dniu 15 kwietnia 2019 roku Prezydent RP podpisał ustawę o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych Celem nowej ustawy jest wprowadzenie jednolitych, zgodnych z normami UE i przede wszystkim z potrzebami osób niepełnosprawnych, standardów dostępności i zrozumiałości informacji udostępnianych przez publiczne instytucje i organizacje pozarządowe na ich stronach internetowych oraz w ich mobilnych aplikacjach. Zgodnie z przepisami strony www i aplikacje mobilne będą musiały m. in. umożliwiać współpracę z możliwie największą liczbą programów, w tym z narzędziami i programami wspomagającymi osoby niepełnosprawne, a także pozwalać na łatwe nawigowanie poprzez odpowiednie mapy linków, nagłówków list lub tabel. Nacisk położono także na takie właściwości stron i aplikacji jak postrzegalność – właściwość strony internetowej lub aplikacji mobilnej umożliwiającą jej odbiór przez użytkownika za pomocą zmysłu słuchu, wzroku lub dotyku, oraz zrozumiałość. Ustawa wprowadza też system kontroli jej przestrzegania i zespół sankcji pieniężnych za jej naruszanie (odpowiednio 5 lub 10 000 złotych za naruszenie).

Projekt nowelizacji przepisów o Karcie Polaka

W najbliższym czasie poszerzy się krąg Polaków mieszkających poza granicami naszego kraju, którzy będą mogli uzyskać tzw. Kartę Polaka. W dniu 12 kwietnia tego roku, po trzech czytaniach, Sejm przekazał Prezydentowi RP i Marszałkowi Senatu nowelizację do ustawy o Karcie Polaka, proponując usunięcie z aktualnej regulacji Karty ograniczenie jej zastosowania tylko do określonych grup obywateli. Dotychczas o Kartę Polaka ubiegać się mogły wyłącznie osoby posiadające obywatelstwo lub status bezpaństwowca na terenie Armenii, Azerbejdżanu, Białorusi, Estonii, Gruzji, Kazachstanu, Kirgistanu, Litwy, Łotwy, Mołdowy, Rosji, Tadżykistanu, Turkmenistanu, Ukrainy lub Uzbekistanu. Zgodnie z nowelizacją zniesione zostałyby wszelkie ograniczenia terytorialne, a funkcje działającej aktualnie Rady do Spraw Polaków na Wschodzie przejęłaby utworzona w jej miejsce Rada do Spraw Polaków poza Granicami Kraju..

PRAWO RODZINNE

Komu przysługuje „500 plus”, gdy rodzice mieszkają osobno?

„W przypadku zbiegu prawa rodziców świadczenie wypłaca się temu z rodziców, który rzeczywiście sprawuje opiekę. Istotnym kryterium dla przyznania świadczenia wychowawczego nie jest rozstrzyganie o władzy rodzicielskiej, ale faktyczne sprawowanie opieki nad dzieckiem, w tym rzeczywiste przebywanie dziecka u danego rodzica.” – Tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w wyroku z dnia 3 kwietnia 2019 r.

W uzasadnieniu powyższego wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie doprecyzował, jak należy interpretować katalog osób uprawnionych do pobierania świadczenia określony w tzw. ustawie 500 plus. WSA w Rzeszowie wskazał, że znaczącym kryterium ustalenia osoby uprawnionej do pobierania świadczenia jest wspólne zamieszkiwanie z dzieckiem. WSA w Rzeszowie zaznaczył przy tym, że organy orzekające o prawie do świadczenia „500 plus” w przypadku, kiedy rodzice dziecka nie zamieszkują wspólnie, winny brać pod uwagę w pierwszej kolejności stan faktyczny w zakresie rzeczywistego sprawowania opieki nad dzieckiem, a nie stan prawny co do rozstrzygnięć sądów rodzinnych o władzy rodzicielskiej.

Wyrok rozwodowy do uchylenia w przypadku zmiany zdania strony procesu

Sąd orzekający w sprawie rozwodu małżonków ma obowiązek zbadać, która ze stron ponosi winę za rozkład pożycia. Jednak na zgodny wniosek stron, sąd może odstąpić od orzekania o winie małżonków. Zgoda ta jednak może być cofnięta – zarówno w postepowaniu przed sądem pierwszej instancji, jak i odwoławczym.

Wyrazem zasady integralności wyroku rozwodowego jest w szczególności konieczność stwierdzenia w wyroku orzekającym rozwód – ze względu na skutki prawne i ze względów natury moralnej – czy i który małżonek zawinił rozpadowi małżeństwa, aby w przyszłości ta istotna dla byłych małżonków kwestia nie budziła wątpliwości i nie mogła być różnie rozstrzygana w innych sprawach. Kwestia winy małżonków w rozkładzie pożycia małżeńskiego, w świetle wskazanej zasady oraz przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, stanowi istotę postępowania rozwodowego.

Z uwagi na integralność wyroku rozwodowego cofnięcie zgody na etapie instancji odwoławczej przez którąkolwiek ze stron skutkować musi uchyleniem wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania.

Należy przy tym wskazać, że cofnięcie zgody, dla swej skuteczności, nie musi być spełniać żadnych dodatkowych wymogów.

ORZECZNICTWO

Zdaniem Sądu Najwyższego, nie jest możliwy wniosek o wyłączenie sędziów niewyznaczonych do rozpoznania sprawy

Sąd Najwyższy uznał – wbrew dotychczasowej praktyce sądów w tym zakresie – że przepis odnoszący się do sędziego wyłączonego z mocy prawa (art. 48 k.p.c.), jak i przepis dopuszczający wyłączenie sędziego z uwagi na zaistnienie okoliczności, które mogłyby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności (art. 49 k.p.c.), odnosi się jedynie do sędziego wyznaczonego do rozpoznania określonej sprawy.

Podstawy wyłączenia nie mają charakteru abstrakcyjnego – ich sens zmierza do zapewnienia prawidłowego rozpoznania sprawy w toku, nie zaś wskazywaniu sędziów, którzy potencjalnie (teoretycznie) nie mogliby rozpoznawać sprawy danej osoby.

Zdaniem Sądu, wniosek zawierający żądanie wyłączenia sędziego, który nie jest członkiem składu orzekającego, jest niedopuszczalny, konsekwencją niedopuszczalności jest jego odrzucenie.

Przewlekłość postępowania w ocenie Sądu Najwyższego  – postanowienie z dnia 27 marca 2019 r.

Sąd stwierdził, że oczekiwanie na rozprawę sięgające 15 miesięcy jest przewlekłością. Wskazał, iż jest to wynik działań prawodawcy, który nakazując rozpoznawanie spraw zgodnie z kolejnością wpływu, nie stworzył instrumentów umożliwiających efektywne funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości.

W uzasadnieniu Sąd wskazał, iż zarówno w świetle standardów ochrony praw człowieka Rady Europy, jak i dotychczasowego orzecznictwa Sądu Najwyższego, nie można przyjąć, iż przewlekłość postępowania może być usprawiedliwiona brakami organizacyjnymi systemu sądowego. Obowiązkiem państwa pozostaje bowiem taka organizacja sądownictwa, w tym zapewnienie optymalnej obsady kadrowej sądów, aby prawo do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie, nie było iluzoryczne.

Sąd  podkreślił, że odszkodowanie za przewlekłość nie stanowi odszkodowania za poniesione straty i utracone korzyści. Nie jest również zadośćuczynieniem pieniężnym za doznaną krzywdę – suma ta pełni z jednej strony funkcję sankcji dla państwa za wadliwe zorganizowanie wymiaru sprawiedliwości, z drugiej zaś rekompensaty dla strony za doznaną szkodę niematerialną, będącą wynikiem przewlekłości.

Przyczynienie się do zaistnienia szkody obniża kwotę dochodzoną pozwem, a nie zasądzoną wyrokiem

Sygnatura akt III CZP 105/18, uchwała trzech sędziów SN z 11 kwietnia 2019 roku

W przedmiotowej sprawie Sąd Apelacyjny skierował do Sądu Najwyższego następujące zagadnienie: Czy sąd obniża kwotę dochodzonego przez powoda zadośćuczynienia, uznając, że poszkodowany przyczynił się do wyrządzonej mu szkody, w stosunku do kwoty żądanej w pozwie, czy też w stosunku do sumy, którą sąd sam zasądził?​

W wydanej uchwale Sąd Najwyższy uznał, że w przypadku przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody sąd odnosi się do żądania pozwu i odpowiednio zmniejsza zadośćuczynienie. Obowiązany jest jednak uwzględnić ograniczenie roszczenia z przyczyny wskazanej w podstawie faktycznej orzeczenia.

Problem prawny powstał na tle tragicznych wydarzeń – wypadku drogowego ze skutkiem śmiertelnym. Mały chłopiec wtargnął na pasy, chcąc przedostać się na druga stronę jezdni. Warunki atmosferyczne utrudniały widoczność, a sygnalizacja świetlna nie działała.

Znaczenie podjętej przez Sąd Najwyższy uchwały zawiera się w zasadzie w tym, że sąd odwoławczy orzekający w danej sprawie, obniżając zasądzane na rzecz najbliższych lub poszkodowanego świadczenia odszkodowawcze, musi odnosić się do kwoty żądanej w pozwie, a nie zasądzonej przez sąd I instancji.

Odszkodowanie należy się nawet za nienaprawione i sprzedane auto

Sąd Najwyższy w wyroku z 3 kwietnia 2019 roku uznał , że sprzedaż nienaprawionego pojazdu uszkodzonego w wypadku komunikacyjnym nie pozbawia jego właściciela prawa do uzyskania odszkodowania w wysokości kosztów celowej i uzasadnionej naprawy.

Powszechną praktyką jest odmowa wypłaty przez ubezpieczycieli odszkodowań za szkody komunikacyjne z uwagi na brak naprawy i sprzedaż uszkodzonego samochodu. Kolejny już wyrok wskazujący na niedopuszczalność takiej praktyki powinien w niedługim czasie przyczynić się do zmiany postępowania ubezpieczycieli.