PRAWO HOLDINGOWE
Nowelizacja kodeksu spółek handlowych, wprowadzająca do polskiego systemu prawnego tzw. prawo holdingowe ma w założeniu uregulować relacje między spółką dominującą a jej spółką zależną czy spółkami zależnymi, z uwzględnieniem interesów członków organów, wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych oraz wierzycieli spółki zależnej.
Nowelizacja KSH zacznie obowiązywać 13 października 2022 r.
HOLDING FAKTYCZNY
Przedmiotowa nowelizacja ma stanowić ważną zmianę dla wielu spółek kapitałowych funkcjonujących w Polsce w ramach grup kapitałowych, w szczególności tzw. holdingów faktycznych. Holdingi faktyczne to takie struktury kapitałowe, w których stosunek dominacji i zależności istnieje bez zawarcia między spółkami stosownej umowy.
Przewidziane rozwiązania prawa holdingowego nie mają charakteru obligacyjnego (spółki mogą kontynuować swoją działalność w ramach grup kapitałowych na dotychczasowych zasadach), więc czas i praktyka pokażą, czy intencje ustawodawcy będą spójne z oczekiwaniami rynku.
GRUPA SPÓŁEK
Jednym z kluczowych elementów nowelizacji jest wprowadzenie do KSH definicji „grupy spółek”. „Grupa spółek” oznacza spółkę dominującą i spółkę albo spółki zależne, będące spółkami kapitałowymi, kierujące się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu (interes grupy spółek), uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi.
Spółka uczestnicząca w grupie spółek będzie mogła więc kierować się nie tylko interesem własnym, ale też interesem grupy spółek, o ile nie zmierza to do pokrzywdzenia wierzycieli lub wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej.
Podstawą uczestnictwa spółki zależnej w grupie spółek będzie uchwała zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) tej spółki, wskazująca spółkę dominującą.
Szereg przepisów nowej regulacji prawa holdingowego (w tym tych dotyczących sprawowania kierownictwa przez spółkę dominującą oraz jej odpowiedzialności) będzie miało zastosowanie dopiero po dokonaniu stosownej wzmianki w rejestrze przedsiębiorców.
Spółki zyskały również uprawnienie do modyfikacji niektórych regulacji prawa holdingowego odpowiednimi postanowieniami w umowach spółek lub statutach.
WIĄŻĄCE POLECENIE SPÓŁKI DOMINUJĄCEJ
Nowelizacja reguluje dość powszechną aktualnie praktykę wydawania niesformalizowanych poleceń spółkom zależnym przez spółki dominujące, wprowadzając instytucję „wiążącego polecenia”. Polecenie wiążące w zakresie prowadzenia spraw spółki zależnej może wydać spółka dominująca, jeżeli jest to uzasadnione interesem grupy spółek.
Wykonanie wiążącego polecenia przez spółkę zależną będzie wymagać uprzedniej uchwały zarządu tej spółki, przy czym warto też zauważyć, iż spółka zależna została uprawniona do odmowy wykonania wiążącego polecania, w razie zaistnienia przewidzianych w kodeksie przesłanek. W ramach wzmocnienia pozycji spółki dominującej, nowelizacja przyznaje jej również prawo do przeglądania w każdym czasie ksiąg i dokumentów spółki zależnej należącej do grupy spółek oraz żądania od niej udzielenia informacji. Nadto, rada nadzorcza spółki dominującej, a w razie jej braku – zarząd spółki dominującej, uzyskały prawo do sprawowania stałego nadzoru nad spółkami zależnymi należącymi do grupy spółek w zakresie realizowania przez nie interesu danej grupy.
OCHRONA WSPÓLNIKÓW (AKCJONARIUSZY) MNIEJSZOŚCIOWYCH
Dla zrównoważenia dość szerokich uprawnień przyznanych spółce dominującej, nowo wprowadzone przepisy zawierają również rozwiązania mające na celu ochronę wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych. Warto zwrócić tu chociażby uwagę na obowiązek sporządzenia przez zarząd spółki zależnej sprawozdania o powiązaniach umownych tej spółki ze spółką dominującą i przedstawienia go zgromadzeniu wspólników (walnemu zgromadzeniu) czy prawo wspólników (akcjonariuszy) do zwrócenia się do sądu rejestrowego z wnioskiem o wyznaczenie firmy audytorskiej w celu zbadania rachunkowości oraz działalności grupy spółek.
Wspólnicy (akcjonariusze) mniejszościowi spółki zależnej uzyskali także uprawnienie do żądania umieszczenia w porządku obrad najbliższego zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) sprawy podjęcia uchwały o przymusowym odkupie ich udziałów (akcji) przez spółkę dominującą oraz możliwość dochodzenia od spółki dominującej odszkodowania za obniżenie wartości przysługujących im udziałów (akcji), jeżeli obniżenie stanowi następstwo wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia.
Na zasadach szczegółowo opisanych we wprowadzonej regulacji, spółka dominująca będzie ponosić odpowiedzialność również wobec spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia oraz wobec wierzycieli spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek, za szkodę powstałą w następstwie wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecania, w sytuacji gdy egzekucja przeciwko spółce zależnej okazała się bezskuteczna.
Podsumowując, sam fakt systemowego uregulowania pomijanego dotychczas przez ustawodawcę obszaru prawa holdingowego, które stara się pogodzić różne interesy podmiotów uczestniczących w działalności grupy kapitałowej, należy ocenić pozytywnie.
Okaże się jednak w praktyce, czy daleko idące sformalizowanie tej działalności oraz wątpliwości pojawiające się na styku przedmiotowej nowelizacji i przepisów ustawy o CIT dotyczących cen transferowych, nie powstrzymają uczestników holdingów, głównie tych z sektora prywatnego, od skorzystania z nowych rozwiązań.
ALICJA CHMIELEWSKA-SCHARMACH
Radca prawny, specjalista ds. prawa korporacyjnego
