Minął już prawie rok od wejścia w życie ustawy Prawo Restrukturyzacyjne, co jest wystarczająco długim okresem czasu do postawienia tezy, iż wprowadzone rozwiązania są rozwiązaniami nowoczesnymi, bardziej europejskimi, choć skrojonymi na czysto polskie warunki gospodarcze. Kontynuując zatem cykl artykułów tematycznych dot. restrukturyzacji zapoczątkowanych na blogu we wrześniu (Rewolucja w podejściu do restrukturyzacji), czas zatem na przybliżenie ścieżek postępowania restrukturyzacyjnego, których ustawa przewiduje cztery:
- postępowanie o zatwierdzenie układu
- przyspieszone postępowanie układowe
- postępowanie układowe
- postępowanie sanacyjne
Wszystkie ww. postępowania mają na celu restrukturyzację przedsiębiorstwa dłużnika i zapewniają wybór formy restrukturyzacji w zależności od potrzeb danego przedsiębiorstwa i jego konkretnej sytuacji finansowej. Do wszystkich czterech rodzajów postępowań mają zastosowanie te same regulacje dotyczące zakresu wierzytelności objętych układem, propozycji układowych, zawarcia i zatwierdzenia układu i jego skutków, a także zasad zmian i uchylenia układu.
Jak zatem wyglądają i czym charakteryzują się wobec tego poszczególne postępowania wprowadzone przez Prawo Restrukturyzacyjne oraz dla jakiego przedsiębiorcy są one przeznaczone?
POSTĘPOWANIE O ZATWIERDZENIE UKŁADU
Jest to postępowanie przewidziane dla tych przedsiębiorców, których suma spornych wierzytelności uprawniających do głosowania na układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania na układem, a jego główną cechą jest konieczność samodzielnego przygotowania propozycji naprawczych oraz zbierania głosów wierzycieli akceptujących ww. propozycje przez dłużnika – rola sądu została w tym postępowaniu ograniczona do absolutnego minimum. Rola sądu w tym postępowaniu de facto sprowadza się jedynie do wydania postanowienia o zatwierdzeniu układu, przy czym musi to zrobić w przeciągu 2 tygodni od dnia złożenia przez dłużnika wniosku w tym przedmiocie.
Dłużnika natomiast obowiązany jest do zawarcia umowy z nadzorcą układu, a po rozpoczęciu przez niego jego funkcji, dłużnik może ustalić tzw. Dzień układowy, który powinien przypadać nie wcześniej niż 3 miesiące i nie później niż dzień przed dniem złożenia wniosku o zatwierdzenie układu.
Układ zostaje przyjęty jeżeli za jego przyjęciem wypowie się większość wierzycieli uprawnionych do głosowania nad układem, mających co najmniej 2/3 sumy wierzytelności uprawniających do głosowania. Ustawa prawo restrukturyzacyjne przewiduje ponadto głosowanie przez pełnomocnika oraz głosowanie w grupach wierzycieli obejmujących poszczególne kategorie interesów.
Przyjęcie układu stwierdza nadzorca układu.
Najważniejszym z naszego punktu widzenia jest w tym przypadku określenie przez dłużnika dnia układowego, ponieważ wierzytelności powstałe po dniu układowym nie będą układem objęte.
Co ważne, z dniem uprawomocnienia się postanowienia zatwierdzającego układ, wszelkie postępowania zabezpieczające i egzekucyjne prowadzone przeciwko dłużnikowi w celu zaspokojenia wierzytelności objętych układem ulegają umorzeniu z mocy prawa; natomiast postępowania zabezpieczające i egzekucyjne prowadzone przeciwko dłużnikowi w celu zaspokojenia wierzytelności nieobjętych układem zostają zawieszone.
Wobec powyższego należy stwierdzić, iż postepowanie to jest dla tych dłużników , którzy są w stanie samodzielnie – tj. bez udziału sądu – zebrać głowy wymagalnej większości swoich wierzycieli. Postępowanie to jest bezpiecznym i relatywnie mało inwazyjnym narzędziem restrukturyzacyjnym, stanowiącym doskonałe rozwiązanie dla przedsiębiorców znajdujących się w początkowej fazie kryzysu, a którym zależy na jak najszybszym porozumieniu się z kluczowymi wierzycielami.
PRZYSPIESZONE POSTĘPOWANIE UKŁADOWE
Podobnie jak w przypadku postępowania o zatwierdzenie układu, przyspieszone postępowanie układowe może zostać przeprowadzone jeżeli suma spornych wierzytelności uprawniających do głosowania na układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania na układem.
Sąd rozpoznaje wniosek dłużnika o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego i wydaje postanowienie w tym przedmiocie, w terminie 1 tygodnia od dnia złożenia wniosku. W postanowieniu o otwarciu postępowania wyznacza sędziego-komisarza oraz nadzorcę sądowego. Postanowienie to, zgodnie z ustawą, jest skuteczne i wykonalne z dniem jego wydania.
W terminie 2 tygodni od dnia otwarcia postępowania, nadzorca sądowy sporządza i składa sędziemu-komisarzowi plan restrukturyzacyjny uwzględniający propozycje dłużnika, spis wierzytelności i spis wierzytelności spornych. Niezwłocznie po otrzymaniu tych dokumentów, sędzia-komisarz wyznacza termin zgromadzenia wierzycieli celem przeprowadzenia głosowania nad układem.
Jakie są skutki wydania postanowienia o otwarciu przyspieszonego postępowania układowego? Przede wszystkim mienie służące prowadzeniu przedsiębiorstwa oraz mienie należące do dłużnika staje się masą układową.
Warto tutaj zaznaczyć, iż zgodnie z ustawą, otwarcie przyspieszonego postępowania układowego nie wyłącza możliwości wszczęcia przez wierzycieli postępowań sądowych, administracyjnych, sądowo-administracyjnych i przed sądami polubownymi w celu dochodzenia wierzytelności podlegających umieszczeniu w spisie wierzytelności.
Ponadto, dłużnik ma obowiązek niezwłocznie poinformować nadzorcę sądowego o wszelkich postępowaniach sądowych, administracyjnych, sądowo-administracyjnych i przed sądami polubownymi dotyczących masy układowej prowadzonych na rzeczy lub przeciwko dłużnikowi – i co istotne, w sprawach tych uznanie roszczenia, zrzeczenia się roszczenia, zawarcie ugody lub przyznanie okoliczności istotnych dla sprawy przez dłużnika bez zgody nadzorcy sądowego nie wywiera skutków prawnych.
Ponadto, postępowania egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętych układem z mocy prawa, wszczęte przed otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego, podlegają zawieszeniu z dniem otwarcia tegoż postępowania restrukturyzacyjnego. Stwierdzenie takiego zawieszenia przez sędziego-komisarza następuje na wniosek dłużnika lub nadzorcy sądowego, a postanowienie w tym przedmiocie doręcza się odpowiedniemu organowi egzekucyjnemu.
Do kogo wobec tego kierowane jest powyższe postępowanie? Rekomendowane jest ono dla tych przedsiębiorców, którzy borykają się z już trudną sytuacją ekonomiczną z mocno zarysowaną już pierwszą fazą kryzysową, gdzie co prawda egzekucje komornicze nie są liczne, ale pierwsze z nich już się toczą, a suma niewykonywanych zobowiązań jest już znaczna.
POSTĘPOWANIE UKŁADOWE
W odróżnieniu od dwóch powyższych postępowań, postępowanie układowe jest przewidziane dla tych przedsiębiorców, których suma spornych wierzytelności uprawniających do głosowania na układem przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania na układem.
Postępowanie zmierzające do otwarcia postępowania jest analogiczne jak w przypadku przyspieszonego postępowania układowego, z tą różnicą, że wniosek o otwarcie postępowania układowego rozpoznaje się w terminie 2 tygodni od dnia złożenia wniosku (chyba, że istnieje konieczność wyznaczenia rozprawy – wtedy termin ten wynosi 6 tygodni).
W terminie 30 dni od otwarcia postępowania ustalany jest skład masy układowej poprzez sporządzenie spisu inwentarza oraz jednoczesne oszacowanie mienia wchodzącego do składu masy układowej.
Nadzorca sądowy w ww. określonym 30 dniowym terminie sporządza plan restrukturyzacyjny i spis wierzytelności,
Podobnie jak w przypadku przyspieszonego postępowania układowego, otwarcie postępowania układowego nie wyłącza możliwości wszczęcia przez wierzycieli postępowań sądowych, administracyjnych, sądowo-administracyjnych i przed sądami polubownymi w celu dochodzenia wierzytelności podlegających umieszczeniu w spisie wierzytelności. Jednakże koszty postępowania obciążają wszczynającego postępowanie jeżeli nie było przeszkód do zamieszczenia wierzytelności w całości w spisie wierzytelności.
W sprawach cywilnych nadzorca sądowy dłużnika ma uprawnienia interwenienta ubocznego – może przystąpić do toczącego się już postępowania.
Postępowanie układowe jest dedykowane dla zadłużonych przedsiębiorstwa, w których liczne jest spornych postępowań sądowych, administracyjnych oraz egzekucyjnych.
POSTĘPOWANIE SANACYJNE
Postępowanie sanacyjne jest wszczynane na skutek złożenia wniosku przez dłużnika, a w czasie postępowania o otwarcie postępowania sanacyjnego sąd może zastosować zabezpieczenie majątku dłużnika poprzez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego albo tymczasowego zarządcy.
Ponadto po otwarciu postępowania sanacyjnego niedopuszczalne staje się spełnienie przez dłużnika lub zarządcę świadczeń wynikających z wierzytelności, które z mocy prawa są objęte układem. Zachodzą również ograniczenia dopuszczalności potrącenia wzajemnych wierzytelności między dłużnikiem i wierzycielem.
W następstwie otwarcia postępowania sanacyjnego bezskuteczne w stosunku do masy sanacyjnej są czynności prawne, nieodpłatne albo odpłatne, którymi dłużnik rozporządził swoim majątkiem, jeżeli wartość świadczenia dłużnika przewyższa w istotnym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez dłużnika lub zastrzeżonego dla dłużnika lub dla osoby trzeciej, dokonane w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego. Powyższe stosuje się także odpowiednio do ugody sądowej, uznania powództwa i zrzeczenia się roszczenia.
W ciągu 30 dni od otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego zarządca składa sędziemu komisarzowi do zatwierdzenia plan restrukturyzacyjny obejmujący czynności restrukturyzacyjne, jakie mają być podjęte wobec przedsiębiorstwa dłużnika. W wyjątkowych przypadkach zarządca jeszcze przed zatwierdzeniem planu restrukturyzacyjnego może podjąć działania mające na celu przywrócenie dłużnikowi zdolności wykonywania zobowiązań, jeżeli brak ich niezwłocznego podjęcia istotnie utrudniłby możliwość osiągnięcia celu postępowania sanacyjnego.
Ponadto w tym samym terminie 30 dni od otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego zarządca sporządza i składa sędziemu komisarzowi spis wierzytelności. W następnej kolejności sędzia komisarz zwołuje zgromadzenie wierzycieli w celu głosowania nad układem. Zgromadzenie wierzycieli ma się odbyć niezwłocznie po zrealizowaniu planu restrukturyzacyjnego w całości lub w części przewidzianej do wykonania w toku postępowania sanacyjnego, nie później jednak niż przed upływem dwunastu miesięcy od dnia otwarcia postępowania sanacyjnego.
Układ obejmuje wierzytelności osobiste powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, odsetki za okres od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego oraz wierzytelności zależne od warunku, jeżeli warunek ziścił się w czasie wykonywania układu. Wierzytelności wynikające z umowy wzajemnej, która nie została wykonana w całości lub części przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, są objęte układem tylko w przypadku, gdy świadczenie drugiej strony jest świadczeniem podzielnym i tylko w zakresie, w jakim druga strona spełniła świadczenie przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego i nie otrzymała świadczenia wzajemnego.
Wartym zauważenia jest, iż postępowanie sanacyjne jest jedynym z postępowań restrukturyzacyjnych, które może być wszczęte i prowadzone w związku z niepowodzeniem innego postępowania restrukturyzacyjnego. Co do zasady, jeżeli doszło do umorzenia przyspieszonego postępowania układowego lub postępowania układowego, w szczególności dlatego, że układ nie został przyjęty przez zgromadzenie wierzycieli albo doszło do odmowy zatwierdzenia układu przez sąd restrukturyzacyjny, dłużnik może złożyć wniosek restrukturyzacyjny o otwarcie postępowania sanacyjnego.
Postępowanie sanacyjne wobec tego przewidziane jest dla przedsiębiorców znajdujących się w głębokim kryzysie finansowo-operacyjnym i ciężkiej sytuacji ekonomicznej, jako iż charakterystycznym dla tego postępowania jest dogłębna restrukturyzacja zobowiązań, majątku i struktur operacyjnych przedsiębiorstwa.
Anna Sznycer-Klein, radca prawny
