Liberalizacja na rynku obrotu energią elektryczną zapoczątkowana po dniu 1 lipca 2007 roku na skutek implementacji prawa wspólnotowego, której jednym z celów było wdrożenie szybkiej i skutecznej procedury zmiany sprzedawcy energii elektrycznej, przyczyniła się do pojawienia się na polskim rynku energetycznym nowych sprzedawców energii elektrycznej. Obecnie energię elektryczną możemy nabywać od dotychczasowych operatorów sieci telekomunikacyjnych, a nawet operatorów platform cyfrowych.
Wzrost liczby sprzedawców, a tym samym wzrost konkurencyjności na rynku obrotu energią elektryczną wpłynął bezpośrednio na korzystanie przez przedsiębiorstwa oferujące sprzedaż energii elektrycznej z coraz to nowych form pozyskiwania klientów. Jedną z często praktykowanych form pozyskania odbiorców jest bezpośredni kontakt z potencjalnym odbiorcą za pośrednictwem przedstawicieli handlowych. Zaznaczyć należy, że taka forma zawarcia umowy wypełnia cechy umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa w rozumieniu Ustawy z dnia 30 maja 2014 roku o prawach konsumenta (dalej: „Ustawa”)
W praktyce obrotu energią elektryczną istotnym zagadnieniem zdają się być skutki odstąpienia od umowy sprzedaży energii elektrycznej zawartej przez odbiorcę poza lokalem przedsiębiorstwa, w ustawowym terminie 14 dni przewidzianym w art. 27 Ustawy.
Za przykład oddający istotę problemu przyjąć należy sytuację, w której nowy sprzedawca zawierający z odbiorcą umowę sprzedaży energii elektrycznej poza lokalem przedsiębiorstwa, działając na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez odbiorcę przy zawarciu umowy, składa oświadczenie o wypowiedzeniu umowy dotychczasowemu sprzedawcy energii elektrycznej, a odbiorca korzysta z przysługującego mu prawa odstąpienia od umowy zawartej z nowym sprzedawcą.
Wskazać należy, że zgodnie z regulacją wynikającą z art. 31 ust. 1 Ustawy „w przypadku odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa umowę uważa się za niezawartą”.
Odbiorcy energii elektrycznej – niejednokrotnie reprezentowani przez profesjonalnych pełnomocników – stoją na stanowisku, że w przypadku odstąpienia od umowy zawartej z nowym sprzedawcą w ustawowym terminie 14 dni, umowa uważana jest za niezawartą oraz co istotniejsze twierdzą, że w dalszym ciągu obowiązuje umowa z dotychczasowym sprzedawcą, mimo jej wypowiedzenia przez nowego sprzedawcę w imieniu odbiorcy.
O ile bezsprzecznie zgodzić należy się z opinią, że w przypadku odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa w terminie przewidzianym Ustawą, umowa uważana jest za niezawartą, o tyle nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem, że odstąpienie od umowy tożsame jest ze zniweczeniem skutku materialnoprawnego oświadczenia o wypowiedzeniu umowy z dotychczasowym sprzedawcą, złożonego przez nowego sprzedawcę na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez odbiorcę.
Szczegółowa analiza regulacji Ustawy sprowadza do uznania, że brak w niej jest podstaw prawnych do przyjęcia stanowiska co do tożsamości czynności odstąpienia od umowy, ze skutkiem w postaci przywrócenia stanu poprzedniego sprzed wypowiedzenia umowy z dotychczasowym sprzedawcą energii elektrycznej.
Wobec braku regulacji szczególnych w Ustawie, celem ocenienia ważności pełnomocnictwa odbiorcy do wypowiedzenia umowy z dotychczasowym sprzedawcą, a tym samym oceny złożonego w imieniu odbiorcy oświadczenia o wypowiedzeniu z nim umowy na podstawie pełnomocnictwa udzielonego nowemu sprzedawcy, zastosować należy przepisy art. 101 § 1 i 2 ustawy Kodeks Cywilny (dalej: K.C.), traktujące o odwołaniu pełnomocnictwa. Zgodnie z treścią przywołanego przepisu umocowanie trwa, co do zasady, do momentu jego odwołania, śmierci mocodawcy lub pełnomocnika.
W analizowanym przykładzie stosunek pełnomocnictwa łączący odbiorcę z nowym sprzedawcą znajduje swoje uzasadnienie w zawartej umowie sprzedaży energii elektrycznej. Jednakże wskazać należy, że na gruncie polskiego prawa cywilnego stosunek pełnomocnictwa jest całkowicie niezależny od wewnętrznego stosunku stanowiącego przyczynę udzielenia pełnomocnictwa. Co więcej, w doktrynie wskazuje się, że dla skutecznego udzielenia pełnomocnictwa stosunek taki w ogóle nie musi istnieć. Odseparowanie stosunku wewnętrznego uzasadniającego udzielenie pełnomocnictwa tj. umowy zawartej ze nowym sprzedawcą, od stosunku zewnętrznego wynikającego z udzielonego umocowania tj. uprawnienia do działania w imieniu odbiorcy, uzasadnione jest zapewnieniem bezpieczeństwa obrotu i pewności co do kompetencji działania przez pełnomocnika w imieniu mocodawcy.
Na kanwie omawianego przykładu wskazać należy, że o ile wraz z odstąpieniem od umowy odbiorca nie odwoła pełnomocnictwa oraz nie cofnie złożonego przez nowego sprzedawcę oświadczenia o wypowiedzeniu umowy, umowa z dotychczasowym sprzedawcą przestaje wiązać wobec jej skutecznego wypowiedzenia i brak jest podstaw do żądania przywrócenia stanu poprzedniego poprzez kontynuowanie dostaw energii elektrycznej z dotychczasowym sprzedawcą na podstawie uprzednio rozwiązanej umowy. Odbiorca, chcąc kontynuować współpracę w zakresie zakupu energii elektrycznej od dotychczasowego sprzedawcy, winien niezwłocznie po złożeniu oświadczenia o odstąpieniu do umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa zawrzeć nową umowę z poprzednim sprzedawcą. Na marginesie wskazać należy, że brak zawarcia nowej umowy prowadzi do zawarcia w imieniu odbiorcy przez właściwego operatora systemu dystrybucyjnego umowy na sprzedaż rezerwową z wybranym przez tego ostatniego sprzedawcą energii elektrycznej. Konsekwencją wdrożenia sprzedaży rezerwowej są dużo wyższe opłaty za dostarczaną energię elektryczną.
Reasumując wskazać należy, że wypowiedzenie umowy na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez odbiorcę jest skuteczne wobec dotychczasowego sprzedawcy i tym samym odnosi skutek wobec odbiorcy, nawet w przypadku odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa. Jednakże w przypadku działania pełnomocnika niezgodnie z umocowaniem lub wbrew stosunkowi wewnętrznemu tj. postanowieniom umowy, nowy sprzedawca może ponosić odpowiedzialność odszkodowawczą względem odbiorcy, który odstąpił od umowy zawartej na odległość. Powyższe uzasadnia również stanowisko Sądu Apelacyjnego w Krakowie, który w uzasadnieniu wyroku z dnia 11 lutego 2016 roku wydanego w sprawie o sygn. akt I Aca 1563/15 wskazał, że „(…) także odpadnięcie stosunku podstawowego (np. rozwiązanie lub wypowiedzenie umowy łączącej mocodawcę i pełnomocnika, nieważność czynności prawnej) pozostaje bez wpływu na istnienie i zakres umocowania, jeżeli nie nastąpiło odwołanie pełnomocnictwa”.
Miłosz Haber, aplikant adwokacki
